Nobel Ödülü, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm‘de açıklanan vasiyetnamesiyle Alfred Nobel tarafından kurulan derneğin verdiği, insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacını taşıyan prestijli bir ödüldür. İlk Nobel Ödülleri 1901 tarihinde verilmeye başlanmıştır. Nobel Ödülleri İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından kişiler veya kuruluşlara fizik, kimya, edebiyat,ekonomi, barış ve Fizyoloji veya Tıp alanlarındaki olağanüstü başarılarına verilmektedir.

Bu Ödülde Ki İlkleri İnceleyecek Olursak;

• Ödülü ilk kez kazanan 1901 yılında Alman Wilhelm Conrad Röntgen olmuştur.
• Şu ana kadarki en genç ödül kazanan 25 yaşında ödüle layık görülen William Lawrence Bragg‘tır. (1915).
• Şu ana kadarki en yaşlı ödül kazanan ise 96 yaşında kazandığı ödülle Arthur Ashkin‘dur (2018).
• Albert Einstein; Nobel Fizik Ödülü’nü sanılanın aksine Genel Görelilik ve Özel Görelilik kuramları sayesinde değil, fotoelektrik etki üzerine yaptığı çalışmalar sayesinde kazanmıştır. (1921)
• John Bardeen iki kez ödülü alan tek kişidir (1956 ve 1972); Marie Curie ise Nobel Fizik Ödülü (1903) yanı sıra Nobel Kimya Ödülü’nü de kazanmıştır (1911).
• 2018 yılına kadar ödülü kazanan 209 kişi arasında yalnızca üç kadın vardır. Bunlar Marie Curie, Maria Goeppert-Mayer ve Donna Strickland‘dır. Bu özelliği ile Nobel Fizik Ödülü kadınlara en az verilen Nobel ödüllerinden biridir (2017 yılına kadar Nobel Ekonomi Ödülü‘nü kazanmış yalnızca bir kadın vardır).
• Marie ve Pierre Curie karı-koca olarak 1903 yılında ödülü kazandılar (kızları Irène Joliot-Curie ise 1935 yılında kocasıyla beraber Frédéric Joliot Nobel Kimya Ödülünü kazandı).
• Şu ana kadar 4 kez baba ve oğul bu ödülü kazandı: William Bragg ve Lawrence Bragg (1915), Niels Bohr (1922) ve Aage Niels Bohr (1975), Manne Siegbahn (1924) ve Kai Manne Siegbahnn (1981) ve Joseph John Thomson (1906) ve George Paget Thomson (1937)
• 2018 yılı itibarıyla 47 kez ödülü bir kişi kazandı (en son 1992 yılında Georges Charpak). 35 kez iki kişi ve 37 kez ise 3 kişi ödülü paylaştı.

2019 NOBEL FİZİK ÖDÜLÜ

Princeton Üniversitesi’nden Profesör James Peebles, fiziksel kozmoloji alanında yaptığı teorik keşifler nedeniyle ödüle layık görüldü.  Ödülün diğer yarısını ise Cenevre Üniversitesi’nden Profesör Michel Mayor ve Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Didier Queloz, güneş sistemi dışında bulunan bir gezegenin, güneşe benzer bir yıldızın yörüngesine girmesine ilişkin keşifleri nedeniyle ödül aldı. Nobel Akademisi’nden yapılan açıklamaya göre bu yıl ödül sahipleri seçilirken insanlığın uzayla ilişkisine katkılar dikkate alındı.

James Peebles, milyarlarca galaksi ve galaksi kümelerine odaklanan bir araştırmacı. 20 yıldan uzun bir süre çalışarak geliştirdiği teorik yaklaşımı evrenin tarihine ilişkin modern yaklaşımımızı şekillendirdi. Peebles çalışmaları Büyük Patlamadan günümüze kadar bir evren tarihi oluşturmamızı sağladı.

Öte yandan Didier Queloz ve Michel Mayor, Samanyolu Galaksisi’nin keşfine katkıda bulundu. İlk olarak 1995 yılında Güneş Sistemi dışında bir gezegenin keşfini gerçekleştirdiler. Güneş Sistemi dışındaki bu gezegen tıpkı Dünya gibi Güneş’e benzer bir yıldızın etrafında yörüngeye oturmuştu. Dünya’ya yaklaşık 51 ışık yılı uzaklıkta bulunan o yıldıza “51 Pegasi” adı verildi. Mayor ve Queloz’un başlatmış olduğu devrim bugüne kadar Samanyolu’nda dört binden fazla gezegenin keşfedilmesine neden oldu. Halen her biri birbirinden oldukça farklı olan gezegenler keşfediliyor.

2019 NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ

Handke’nin “insan deneyiminin özgünlüğünü ve sınırlarını dilbilimsel ustalıkla araştıran etkili yapıtları” nedeniyle ödüle layık görüldüğü kaydedildi. 1942 yılında Avusturya’nın güneyinde bir köyde dünyaya gelen Handke, ilk romanı “Die Hornissen”i (Yaban Arıları) 1966 yılında yayımladı. 50 yılı aşan edebiyat kariyerinde farklı roman, oyun ve senaryo türünde eserler veren Handke II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa edebiyatının en önemli figürlerinden biri haline geldi. Handke, 9 milyon İsveç kronu (yaklaşık 5,4 milyon lira) tutarındaki ödülün de sahibi oldu.

2019 NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ

Bilim insanları John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham ve Akira Yoşino “lityum iyon pillerinin gelişimine katkıda bulundukları” için Nobel Kimya Ödülü’nü aldı. Lityum iyon piller yeniden şarj edilebiliyor; akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi birçok elektronik alette kullanılıyor. Lityum pilleri aynı zamanda güneş enerjisinin gelişimi ve depolama açısından çok önemli. 97 yaşındaki ABD’li profesör Goodenough ise, Nobel kazanan en yaşlı isim oldu.

2019 NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ

Norveç Nobel Komitesi’nden yapılan açıklamada, 2019 Nobel Barış Ödülü’nün sahibi Abiy Ahmet Ali’nin, Eritre Devlet Başkanı Isaias Afewerki ile yakın iş birliği içinde Etiyopya ve Eritre arasında uzun süredir devam eden açmazı sona erdirmek için bir barış anlaşmasının ilkelerini hızlı biçimde şekillendirdiği, kararlı inisiyatifi, uluslararası iş birliğine ve barışa ulaşılmasındaki çabaları dolayısıyla bu ödüle layık görüldüğü bildirildi.  Açıklamada, Ali’nin çabalarının teşvik edilmesi gerektiğine inanıldığı, ödülün barış ve uzlaşı konusundaki önemli çalışmasında Etiyopya Başbakanını güçlendirmesinin ümit edildiği ifade edildi. Ali’nin Etiyopya’da da birçok vatandaşa daha parlak bir gelecek ve iyi bir hayat ümidi veren önemli reformlara imza attığı aktarılan açıklamada, başbakan olarak uzlaşıya, dayanışmaya ve sosyal adalete ön ayak olmaya çabaladığı belirtildi.

2019 NOBEL FİZYOLOJİ VE TIP ÖDÜLÜ

2019 Fizyoloji ve Tıp Nobel Ödülü, “hücrelerin oksijen düzeylerinde meydana gelen değişimleri algılamaları ve düşük oksijen düzeylerine (hipoksi) adaptasyonunu sağlayan mekanizmaları aydınlatıcı buluşları nedeniyle” Amerikalı William G. Kaelin, Gregg L. Semenza ve İngiliz Peter J. Ratcliffe’e verildi. Bu buluşlar yüksek irtifalara hayvanların uyumunu sağlayan temel fizyolojik süreci tanımlamanın ötesinde, araştırmacılara anemi, kanser, kalp hastalığı vb. durumlar için yeni tedavi stratejileri geliştirme yönünde hedefler de sunuyor. Dr. Kaelin Boston’daki Dana-Farber Kanser Enstitüsü’nde ve Harvard Tıp Fakültesi’nde görev yapıyor. Dr. Semenza, Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çocuk hastalıkları, radyasyon onkolojisi ve moleküler radyasyon bilimleri profesörü; Dr. Ratcliffe ise, Londra’daki Francis Crick Enstitüsünde klinik araştırma direktörüdür.

2019 NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ

Ödül Komitesi’nden yapılan açıklamada, MIT’den Fransız asıllı Amerikalı ekonomist Esther Duflo ile aynı üniversiteden Hindistan asıllı Amerikalı ekonomist eşi Anbhijit Banarjee ve Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Amerikalı kalkınma uzmanı Michael Kremer’in yoksulluğa ilişkin deneysel çalışmalarıyla bu ödüle layık görüldüğü belirtildi.

Tabi tahmin edeceğiniz üzere bu alanlarda ki listeler oldukça uzun. Ama aralarından bir tanesi oldukça ilgimi çekti. Bu ödülü kazandığında geri çeviren hatta aldığı her resmi ödülü geri çeviren biri. ‘’Jean-Paul Sartre’’ Hayatı boyunca tüm resmi ödülleri almayı reddeden Fransız yazar Jean-Paul Sartre, 1964’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü de geri çevirdi.

PlanetYazar: @GözdeDOĞRU